Mgr Katarzyna Gajewska ortoptystka, optometrystka
Dlaczego urządzenia elektroniczne działają niekorzystnie na rozwój dzieci?
Wszyscy jesteśmy świadomi, że urządzenia elektroniczne takie jak telefon, tablet, komputer, mają negatywny wpływ na oczy dziecka. Ale co takiego dokładnie się dzieje podczas korzystania dzieci z tych urządzeń? Do czego dochodzi podczas spędzania wielu godzin przy telefonie? Jak konkretnie działa światło niebieskie emitowane z urządzeń elektronicznych, o której szkodliwości słyszymy coraz częściej?
Zjawisko „Demencja cyfrowa”
Niemiecki neurolog, psychiatra i psycholog Manfred Spitzer jest autorem książki „Cyfrowa demencja. W jaki sposób pozbawiamy rozumu siebie i swoje dzieci”. Opisuje w niej negatywne skutki długotrwałego spędzania czasu przy urządzeniach cyfrowych przez dzieci. Autor dokładnie omawia, jak takie spędzanie czasu wpływa na stan fizyczny i psychiczny dziecka. Mianowicie, prowadzi to bowiem do problemów w samodzielnym, logicznym myśleniu, do zaburzeń pamięci, problemów w skupieniu, koncentracji, do składania logicznych zdań, a także do samodzielnego wyciągania wniosków. Skutkuje to problemami w nauce oraz w funkcjonowaniu w normalnym życiu, gdzie trzeba podejmować samodzielne decyzje. Bardzo często można spotkać się z dziećmi, które nie są kreatywne, nie wykazują żadnych chęci do zabawy, nie są komunikatywne, ale za to bardzo chętnie korzystają przez wiele godzin ze smartfona.
Jak nowe technologie wpływają na funkcjonowanie mózgu?
Najnowsze badania pokazują, że długotrwała i intensywna ekspozycja na urządzenia elektroniczne osłabia sprawność umysłową i ma szkodliwy wpływ na szare komórki. Jest to widoczne np. w pracy pamięci krótkotrwałej, gdzie zapamiętywanie krótkich spraw takie jak daty, proste rachunki, lista zadań, wykonywane są przez telefon.
Nasz mózg wtedy nie jest w ogóle ćwiczony poprzez zapamiętywanie nowych rzeczy. Intensywne korzystanie z urządzeń elektronicznych osłabia wydajność mózgu, nie daje mu żadnych bodźców, które mogą pobudzić go do działania, czyli kreatywnego myślenia.
Badania pokazują, że osoby nadmiernie korzystające z urządzeń elektronicznych, mają mniej wykształconą prawą półkulę od lewej, która odpowiada za kreatywność, abstrakcyjne myślenie, symbolikę. Naukowcy
z Korea Brain Reaserch Institue twierdzą również, że nadmierne korzystanie z urządzeń wpływa negatywnie na niedostateczny rozwój emocjonalny.
Odległość urządzenia od oczu i pozycja dziecka, a „syndrom iHunch”
Przejdźmy teraz do pozycji dziecka przy korzystaniu z urządzeń oraz o odległości oczu od ekranu. Doskonale wiemy, że dziecko nie siedzi z telefonem w pozycji wyprostowanej przy biurku, zachowując przy tym wszystkie zalecenia BHP. Zazwyczaj siedzi zgarbione, przekrzywione, w pozycji w pół leżącej, a odległość telefonu od oczu to średnio 20-30cm. Jest to zdecydowanie za blisko! Prawidłowa odległość czytania do bliży to 40cm. Dziecko siedząc przygarbione i z opuszczoną do klatki piersiowej brodą, nie wykształca w naturalny sposób pozycji kręgosłupa na odcinku szyjnym. Jak widzimy na obrazku, obciążenie odcinka szyjnego przy długotrwałym korzystaniu z telefonu, może sięgać aż 27kg!
Efekty długotrwałego korzystania z telefonu mają już swoją nazwę, jest to nazywane syndromem iHunch. Cechuje się on zapadniętymi ramionami, przykurczoną, sztywną szyją oraz rękami bardzo blisko tułowia.
Bliska odległość urządzenia, a pogłębianie się krótkowzroczności
Im bliżej oczu znajduje się urządzenie, tym większy ruch zbieżny musi wykonać dziecko, aby zobaczyć na tę odległość. Doprowadza to do silnego napięcia akomodacji, zwiększa się praca mięśni przyśrodkowych zewnątrzgałkowych, co uciska gałkę oczną, a to powoduje pogłębianie się krótkowzroczności.
Prof. dr hab. n. med. Alina Bakunowicz-Łazarczyk, kierownik Kliniki Okulistyki Dziecięcej z Ośrodkiem Leczenia Zeza Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku mówi „Epidemia krótkowzroczności wynika z postępu cywilizacji oraz wszechobecności komputerów i komórek. Obserwuję, że rodzice puszczają bajki na laptopach lub tabletach 2-letnim, a nawet rocznym dzieciom. Z punktu widzenia okulisty jeszcze bardziej przerażający jest widok, gdy dziecko siedzi w wózku z telefonem komórkowym. Tymczasem światowe stowarzyszenia okulistów dziecięcych alarmują na wszystkich zjazdach o epidemii krótkowzroczności. Na zjeździe europejskim w Budapeszcie przedstawiono przerażające statystyki i zdjęcia z Azji, gdzie wszystkie dzieci siedzące w klasie miały okulary. Krótkowzroczność stała się plagą. Dotyczy to nie tylko Japonii czy Chin. W ciągu ostatnich 5 lat w Londynie odsetek krótkowzrocznych dzieci zwiększył się z 24 do 32%. Uważa się, że obecnie wskaźnik ten rocznie zwiększa się o 1%! Do tego pogłębianie się wady następuje szybciej, bo o 0,4–0,5 D rocznie.”
Ruchy oczu dziecka podczas korzystania z urządzeń elektronicznych
Dziecko patrząc na mały ekran, który ma nieco ponad kilkanaście centymetrów przekątnej, porusza oczami tylko w bardzo małym obszarze. Ponadto, ruch oczu dziecka odbywa się głównie w pionie, podczas scrollowania stron internetowych z góry do dołu. W ten sposób nie rozwija umiejętności płynnego czytania wyrazów, potem całych zdań, tak jak powinno to robić czytając np. książkę.
W przyszłości takie dziecko może mieć ogromne problemy w nauce, ponieważ nie będzie mu się chciało czytać całych zdań od lewej do prawej strony.
Nie będzie dla niego również atrakcyjny w żaden sposób długi ciąg wyrazów, będzie woleć migające obrazki przelatujące od góry do dołu.
Dzieci rozwijają koordynację oko- ręka rysując obrazki na kartce, a patrząc w płaski obraz w telefonie, może nie wykształcić płynnie tego odruchu. Badania pokazują, że dzieci podczas oglądania bajek nie myślą logicznie. One tylko obserwują migający obraz, nie wyciągając z niego żadnych wniosków. Na telefonie czy tablecie, nie widzą danego obrazu w trójwymiarze, patrzą cały czas na płaski obraz.
Jaki wpływ światło niebieskie z urządzeń elektronicznych ma wpływ na nasz organizm?
Badania pokazują, że światło niebieskie uszkadza i niszczy komórki siatkówki naszego oka. Może to skutkować w przyszłość zwyrodnieniem plamki żółtej, czyli bardzo poważnej choroby prowadzącej zazwyczaj do ślepoty.
Długotrwała ekspozycja na światło niebieskie, prowadzi do zespołu suchego oka i stanu zapalnego oka poprzez uszkodzenia oksydacyjne, spowodowane zwiększeniem produkcji reaktywnych form tlenu w komórkach nabłonka rogówki. Z kolei światło niebieskie, padając na soczewkę naszego oka, może również przyspieszyć rozwój zaćmy.
Ekspozycja oczu na światło niebieskie wieczorem, skutkuje zaburzeniami rytmu dobowego. Dzieje się tak przez suspresję melatoniny, czyli hormonu snu, który odpowiada za m.in. za głęboki i relaksujący sen.
Ankieta zorganizowana przez Time/Qualcomm, w której wzięło 5,000 osób z całego świata dowodzi, że około 25% osób w wieku 18-24 ma problemy ze snem z powodu technologii. Aż 40-75% osób w każdej grupie wiekowej przyznaje się, że telefon podczas snu jest w odległości wyciągnięcia ręki.
Podsumowanie
WHO podaje maksymalny czas spędzania dzieci przy urządzeniach w zależności od wieku:
- dzieci poniżej 1 roku życia i w pierwszym roku życia nie powinny w ogóle patrzeć w ekran
- dla dzieci w wieku od 2 do 4 lat czas przed ekranem maksymalnie 1 godzina dziennie, pod kontrolą rodzica. Im mniej czasu, tym lepiej.
- dla dzieci w wieku od 5 do 17 lat czas przed ekranem w czasie wolnym, nie powinien przekraczać 2 godzin dziennie.
Jak widzimy, szkodliwość korzystania z ekranów cyfrowych dla dzieci w czasie wolnym jest wysoka i Światowa Organizacja Zdrowia zaleca bardzo krótki czas korzystania z urządzeń elektronicznych.
Dużo lepszym pomysłem na zajęcie dziecka w czasie wolnym, są gry planszowe i zręcznościowe- czyli kreatywne, które wspomogą rozwój psychiczny i fizyczny dziecka. Nie można też zapominać o spędzaniu czasu na świeżym powietrzu, bardzo ważne są nawet krótkie spacery, które pomogą odpocząć oczom w naturalnym otoczeniu od szkodliwego światła niebieskiego. Należy też pamiętać o tym, że „duże mięśnie ćwiczą małe mięśnie”, więc każda aktywność fizyczna dziecka, taka jak bieganie, gra w piłkę, jazda na rowerze, pomaga w rozwoju koordynacji wzrokowo-ruchowej, a także w prawidłowym rozwoju mięśni okoruchowych.
Bibliografia:
- Garry Smile-iBrain: Surviving the Technological Alteration of the Modern Mind. Wydawca: William Morrow Paperbacks; Edycja 1. (6 października 2009)
- https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/wywiady/214085,wzrok-utopiony-w-smartfonie
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21164152/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6288536/
- https://portal.abczdrowie.pl/uzywanie-smartfonow-i-powazne-problemy-z-postawa-jak-tego-uniknac
- https://www.bodystance.co.nz/en/ihunch/
- https://www.gov.pl/web/psse-lancut/bezpieczne-korzystanie-ze-smartfonow-tabletow-i-komputerow-przez-dzieci-i-mlodziez
- Grafika: canva
